Aleksander Sulkiewicz

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ALEKSANDER SULKIEWICZ
W związku ze Świętem Niepodległości przypominamy sylwetkę polskiego
Tatara, muzułmanina, który jak wielu innych walczył o niepodległość
Naszej Ojczyzny.
Aleksander Sulkiewicz (pseudonim Czarny Michał) urodził się 8 grudnia
1867 roku w Skirsobolach Tatarskich w powiecie kalwaryjskim guberni
augustowskiej, jako syn Aleksandra i Rozalii Sulkiewiczów. Rodzina
należała do starego Tatarskiego rodu szlacheckiego herbu Prassa. Był
żonaty z Jadwigą Bielicką, mieli troje dzieci.
Ojciec Sulkiewicza po przejściu na emeryturę przeniósł się z całą rodziną
do Stambułu. Po jego śmierci matka i Aleksander wrócili do Polski i
zamieszkali w Suwałkach. Aleksander, znając tylko język arabski i polski,
zaczął przygotowywać się do egzaminu wstępnego do szkoły, w której
językiem wykładowym był rosyjski. W 1881 roku wraz z matką przeniósł
się do Sejn, gdzie zamieszkali u kuzyna Aleksandra Bohdanowicza,
skarbnika powiatowego. Tam, przez cztery lata uczęszczając do szkoły
miejskiej, uczył języka arabskiego synów swojego gospodarza.
Po ukończeniu szkoły miejskiej przez krótki czas pracował w suwalskim
urzędzie skarbowym i został aktywnym członkiem Socjalno –
Rewolucyjnej Partii „Proletariat“. Od roku 1890 podjął pracę w komorze
celnej w Kibartach. Tam właśnie, dzięki Sulkiewiczowi, przez całe
dziesięciolecia na terytorium dawnej Polski i Litwy przerzucano wielką
ilość broszur, pism, odezw i literatury, która była zakazana przez carską
władzę. W owym czasie placówka ta była jedyną drogą służącą do
przewozu nielegalnej literatury do Królestwa Polskiego i Litwy. Były to
tak duże ilości, że o zasługach Sulikiewicza dla odzyskania niepodległości
przez Litwę pisał sam prezydent Litwy Kazys Grinius. Właśnie dzięki
Sulkiewiczowi dostarczono do Krakowa i uruchomiono pierwszą
drukarnię, którą przewożono do wielu polskich miast. On z kolei kilka
następnych lat spędził w Kijowie, gdzie zajmował się drukiem polskiej
literatury powstańczej. W 1892 roku wziął udział w Zjeździe Socjalistów
Polski w Paryżu i tam powstała Polska Partia Socjalistyczna (PPS). W
roku 1893 rozpoczął bliską współpracę z Józefem Piłsudskim, która
przerodziła się w przyjaźń, trwającą do samej śmierci Sulkiewicza. Był
twórcą planu ucieczki Józefa Piłsudskiego ze szpitala św. Nikołaja
Cudotwórcy w Petersburgu. Akcja wyglądała następująco: Władysław
Mazurkiewicz, zatrudniony jako lekarz w petersburskim szpitalu, przez
wiele dni gromadził części garderoby dla Piłsudskiego, które ukrywał w
szpitalnej pracowni chemicznej, czekając na dogodny moment. Wkrótce
podczas jednego z nocnych dyżurów, kazał pielęgniarzom przyprowadzić
Piłsudskiego na dodatkowe badania. Pomógł mu się przebrać w elegancki
garnitur i jako wysokiego rangą urzędnika państwowego wyprowadził
poza szpitalne mury, gdzie czekała na Piłsudskiego dorożka i wolność.
Po powstaniu Polskiej Organizacji Narodowej Sulkiewicz został
komisarzem w powiecie wieluńskim, a następnie łódzkim. Brał udział w
wyprawach zagranicznych m. in. przez Berlin, Kopenhagę, Szwecję do
Kijowa. Aresztowany przez Niemców w listopadzie 1915 roku a następnie
zwolniony, udał się pod okupację austriacką, aby wziąć udział w walkach
Legionów Polskich w 5 pułku piechoty. Tam nie bacząc na wielokrotne
prośby o pozostanie w kwatermistrzostwie, udał się na front. Zginął 18
września 1916 roku w Sitowiczach na Wołyniu, niosąc pomoc rannemu
podpułkownikowi A. Kocowi.
W roku 1933 Tatarzy Wileńscy zawiązali komitet w celu pochowania
szczątków A. Sulkiewicza na wileńskim mizarze. Tę ideę wspierał rząd
Polski i zaproponował pochowanie ciała Sulkiewicza na cmentarzu
legionistów na Wołyniu. 6 listopada 1935 roku jego szczątki w
towarzystwie eskorty honorowej zostały przewiezione do Warszawy.
Pochowano go na warszawskich Powązkach, w specjalnie zbudowanym
mauzoleum. Pośmiertnie odznaczony został krzyżem Virtuti Militari.
Tomasz Szulc
Bibliografia:
S.Dumin, A. Jakubauskas, G. Sidykow: „Tatarskie biografie“
J. Krzesławski: Aleksander Sulkiewicz, w: “Kronika Ruchu Rewolucyjnego w Polsce” Nr 3(11)
lipiec – wrzesień 1937 r.
Andrzej Matusiewicz, Mistrz konspiracji, w: Biografie suwalskie, część II (redakcja Małgorzata
Pawłowska), Regionalna Pracownia Krajoznawcza i Oddział PTTK “Jaćwież” w Suwałkach,
Suwałki 1993, s. 81-83
[ Pobierz całość w formacie PDF ]