Aleksandrów Kujawski gmina

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
SŁOWO WSTĘPNE
Rok 2011 jest rokiem obchodów 35 lecia powstania Gminy
Aleksandrów Kujawski. To czas do refleksji nad przeszłością
i dobry moment do planowania przyszłości naszej gminy.
Historia Gminy Aleksandrów Kujawski, najciekawsze w niej
miejsca, zabytki, znalazły odniesienie w publikacji „Gmina
Aleksandrów Kujawski - Inwestuj, Mieszkaj, Wypoczywaj”.
Bogata oferta turystyczna i wypoczynkowa, dobrze rozwi-
jająca się gospodarka, kultura i oświata to walory, które
w niej prezentujemy.
Gmina jest z pewnością miejscem wyjątkowym, pełnym malo-
wniczych zakątków, terenem dla aktywnego wypoczynku.
Cechuje ją nowoczesność i dynamiczność działania. Dzięki korzystnemu położeniu, bliskości
dużych aglomeracji i szlaków komunikacyjnych stwarza dogodne warunki inwestowania i budzi
zainteresowanie przedsiębiorców.
Rozwój gminy to sukces wszystkich mieszkańców. Ich zaangażowanie, aktywność i inicjatywy tworzą
pozytywny jej wizerunek. Systematycznie podnosi się poziom i jakość życia mieszkańców. Tworzone
są dalsze, realne perspektywy rozwoju.
Walory krajobrazowe, turystyka, bogata oferta oświatowa, kulturalna i sportowa, dynamicznie
rozwijająca się infrastruktura zachęcają do poznania naszej gminy, a być może do odnalezienia tutaj
swego miejsca na ziemi.
Wójt Gminy Aleksandrów Kujawski
Andrzej Olszewski
1
KILKA SŁÓW O GMINIE ALEKSANDRÓW KUJAWSKI
HISTORIA
Obszar gminy Aleksandrów Kujawski już w pradziejach był miejscem licznych penetracji
koczujących osadników i formowania się kultur społeczności zbieracko-łowieckich. Badania
naukowe potwierdzają istnienie śladów jednego z najstarszych obozowisk paleolitu w Wołuszewie
i osadnictwa neolitycznego z okresu 5400-3650 lat p.n.e. w Grabiu, Podgaju oraz Przybranówku.
Odkryto też znalezisko dowodzące obecności ludności tzw. kultur pucharów lejkowatych, amfor
kulistych i ceramiki sznurowej, a także późniejszej kultury łużyckiej. Umiejętność posługiwania się
łukiem, wyrobu naczyń, tkactwa, hodowli zwierząt i uprawy ziemi charakteryzuje ludność osiadłą tu
w początkowej fazie kolonizacji Kujaw, jako rolników w pełnym tego słowa znaczeniu. Na obszarze
dzisiejszego powiatu odnaleziono liczne ślady wpływów rzymskich i celtyckich. Otłoczyn znany jest
z odkrycia pozostałości pieca warzelnianego o średnicy 290 cm służącego do produkcji soli. Jest
to najstarsze tego typu znalezisko w Europie, pochodzące z okresu lateńskiego (II-I w. p. n. e.),
związane z wpływami celtyckimi. Do Otłoczyna docierał szlak bursztynowy (wiodący od Gopła,
przez Grabie, Opoki, Służewo) oraz znajdował się punkt przeprawy przez Wisłę. Po okresie wielkich
wędrówek ludów (od VII do IX w.) powstały tu kompleksy osadnicze zwane opolami. O kontaktach
miejscowej ludności świadczą znaleziska monet rzymskich w Otłoczynie, arabskich (z X i IX w.)
w Poczałkowie i Przybranowie.
Teren współczesnej gminy nie stanowił odrębnego, zwartego terytorium, stał się częścią Kujaw
- jednostki geograficzno - historycznej wyodrębnionej na przełomie IX-X wieku. Od początku
kształtowania się polskiej państwowości teren gminy znajdował się w granicach kasztelani
słońskiej i brzesko - kujawskiej, wchodzącej wówczas w skład dzielnicy Konrada Mazowieckiego
i jego syna Kazimierza Konradowicza. Wzmianki o niektórych miejscowościach w gminie znaleźć
można w najstarszych dokumentach, potwierdzających ich średniowieczny rodowód i bogatą
historię. Przykładem takiej miejscowości jest Służewo, które datuje swoje początki na rok 1286.
Kasztelanie stopniowo traciły swoje znaczenie z powodu wprowadzenia w latach 1290-1291
urzędów starostów jako namiestników panującego i wyłącznie od niego zależnych. Obszary
podporządkowane starostom nazywano powiatami. W okresie od XIV do XV w. dotychczasowe
księstwa zastąpiono województwami. Obszar gminy znalazł się w województwie brzesko-
kujawskim, w powiecie inowrocławskim. Ten podział terytorialny zachował się bez większych
zmian do końca Rzeczpospolitej Szlacheckiej.
Okres średniowiecza na terenie dzisiejszej gminy obfitował w szereg wydarzeń i procesów,
które miały ścisły związek z dziejami państwa polskiego. Obok dawnego szlaku bursztynowego
powstały nowe trakty zbiegające się w Służewie, a łączące Toruń z Wrocławiem, Krakowem
i Lwowem. Żyzna i ludna ziemia Kujaw oraz spław Wisłą stanowiły dogodne warunki do handlu
dla licznych kupców. Bliskie i uciążliwe sąsiedztwo Krzyżaków, ich łupieżcze najazdy i wielokrotna
okupacja tych ziem zmuszały władców Polski do częstych rokowań z Zakonem. Prowadzone one
były m.in. w Grabiu w 1309 roku przez Władysława Łokietka. W okolicach Służewa wiosną 1410r.
dano rycerstwu sygnał rozpoczęcia działań wojennych przeciw Krzyżakom. Dalszym ciągiem
tych walk była bitwa grunwaldzka. Znakomity rozwój rzemiosła i handlu, ożywienie gospodarcze
i kulturalne w następnych wiekach szły w parze z tolerancją religijną wobec holenderskich
Gmina Aleksandrów Kujawski powstała 24 czerwca 1976 roku w wyniku
nowego podziału administracyjnego kraju z byłej gminy Służewo oraz części
gminy Raciążek. Siedzibą gminy zostało miasto Aleksandrów Kujawski.
Gmina Aleksandrów Kujawski to 131,6 km
2
terenów o wspaniałych walorach
przyrodniczych i krajobrazowych położonych w środkowej części województwa
kujawsko-pomorskiego. Jest największą z gmin wchodzących w skład powiatu
aleksandrowskiego z 28 sołectwami obejmującymi łącznie 41 miejscowości
wiejskich. Największymi miejscowościami gminy są: Służewo, Stawki, Łazieniec,
Wołuszewo i Odolion.
Możliwość korzystania z połączeń kolejowych i łatwego, bezpośredniego
dojazdu do największych aglomeracji kraju oraz dogodne szlaki drogowe
korzystnie wpływają na atrakcyjność regionu. Gmina Aleksandrów Kujawski
jest terenem rdzennych Kujaw, którego znaczenie w ciągu wieków było
niewspółmiernie duże w stosunku do jego wielkości. Kujawy zawdzięczały
to swojemu położeniu na styku dwóch rzek: Noteci i Wisły, bogactwom
naturalnym własnego środowiska: czarnym glebom, pokładom solankowym
i bliskości złóż bursztynu.
Walory krajobrazowe gmina zawdzięcza położeniu na Krawędzi Wysoczyzny
Kujawskiej oraz doliny Wisły co wpływa na różnorodność form krajobrazowych
z kompleksem leśnym i borem sosnowym.
Na naszym terenie znajduje się wiele zabytków - stare kościoły, dwory i parki
dworskie. Dalszej wiedzy o historii regionu dostarczają prowadzone badania
archeologiczne. Nasza gmina liczy ponad 11000 mieszkańców o ogromnym
potencjale i wielkiej kreatywności.
Większą część gminy zajmują żyzne gleby wykorzystywane rolniczo.
W pobliżu Ciechocinka i Aleksandrowa Kujawskiego rozwijają się osiedla
mieszkaniowe. Gmina wyznacza również tereny pod rozwój przemysłu.
Stwarza zatem różnorodne możliwości rozwoju i wykorzystania własnego
potencjału. Gmina to teren systematycznie prowadzonych inwestycji
w zakresie budowy dróg, rozbudowy kanalizacji sanitarnej, modernizacji sieci
wodociągowej.
Dzięki stale pozyskiwanym funduszom z budżetu państwa i Unii Europejskiej,
Gmina Aleksandrów Kujawski uzyskała dofinansowanie w wysokości ok. 6.5 mln
zł na realizację projektów z dziedziny technicznej jak również prowadzących
do poprawy jakości życia i wykształcenia mieszkańców.
Ponadto Gmina jest organizatorem wielu imprez kulturalnych, sportowych
i rozrywkowych.
Rzeczka Tążyna
2
3
WALORY TURYSTYCZNE
Gmina Aleksandrów Kujawski jest atrakcyjnym miejscem dla turystów
zarówno ze względu na liczne obiekty zabytkowej architektury, jak
i wyjątkowe osobliwości przyrodnicze. Obszar gminy leży w obrębie
dwóch subregionów geograficznych: Kotliny Toruńskiej i Równiny Inowro-
cławskiej. Ta ostatnia ma charakter monotonnej równiny morenowej,
urozmaiconej przez niewielkie bezodpływowe zagłębienia i pojedyncze
pagórki, których wysokość nie przekracza 100 m n.p.m. Ogromną rolę
w kształtowaniu walorów przyrodniczo-geograficznych odgrywa rzeka Wisła
i niecka rzeki Tążyny. Dolina rzeki Wisły z uwagi na walory
mikroklimatyczne oraz nadwiślańskiego krajobrazu stała się podstawą
utworzenia obszaru chronionego krajobrazu „Nizina Ciechocińska”. Sieć
hydrograficzną gminy tworzy rzeczka Tążyna, która wpada do Wisły
w miejscowości Otłoczyn oraz akwenów wodnych, z których największym jest
jezioro w Ostrowąsie. Atrakcyjne walory przyrodniczo-krajobrazowe gminy
stanowią jedną z najważniejszych szans rozwoju turystyki i gospodarki
regionu. Szanse rozwoju bazy wypoczynkowej mają jeziora w Ostrowąsie
i Służewie. Szlaki turystyczne pozwalają na organizację wycieczek pieszych
i rowerowych, a gospodarstwa agroturystyczne oferujące przejażdżki konne
i lokalną kujawską kuchnię, gwarantują udany wypoczynek zorganizowanym
grupom i turystom indywidualnym.
Na poprawę bazy turystycznej oraz lokalną infrastrukturę sprzyjającą
organizacji wypoczynku wpływa coraz liczniejsze grono zwolenników rekreacji
w naturalnym środowisku wiejskim.
Do najciekawszych miejsc gminy należy zaliczyć Służewo - dawniej miasto
szlacheckie, z bogatą historią.
Jednym z zachowanych pomników przeszłości Służewa jest kościół parafialny,
który zachował do dziś swoją XVI-wieczną sylwetkę - wybudowany z czerwo-
nej cegły, w stylu gotycko-renesansowym. Miejscem szczególnego kultu
religijnego jest sanktuarium Matki Bożej Pani Kujaw w Ostrowąsie. Liczni
pątnicy przybywają tu 8 września do słynącego łaskami obrazu Matki Bożej
z Dzieciątkiem z połowy XVII w. W pobliżu kościoła usytuowano stacje drogi
różańcowej. Inne walory turystyczne gminy to ośrodek wypoczynkowy nad
jeziorem w Ostrowąsie, Zajazd Leśny w Białych Błotach, dolina Tążyny oraz
parki podworskie z XIX wieku we wsiach: Grabie, Zduny, Poczałkowo, Służewo.
Atrakcyjne walory przyrodniczo-krajobrazowe regionu zapewniają bardzo dobre
warunki turystyki i rekreacji. Stwarzają m.in.: możliwość uprawiania sportów
wodnych, wędkarstwa, wycieczek pieszych i rowerowych oraz amatorskiej jazdy
konnej. Warunkiem sprzyjającym dla wypoczynku w rejonie niecki rzeki Wisły
i Tążyny jest sąsiedztwo lasu umożliwiające dalsze i bliższe spacery oraz
niewielka odległość do miast Aleksandrów Kujawski i Ciechocinek.
menonitów osiadających w Wołuszewie i wyznawców innych religii. Wyniszczające najazdy
szwedzkie w XVII w. oraz wojny połączone z pobytem obcych wojsk w czasach saskich wpłynęły
na stagnację gospodarczą tych ziem. Pogłębiały ją liczne klęski żywiołowe (powodzie i susze) oraz
wielokrotnie powracające epidemie dżumy dziesiątkujące ludność. W wyniku II rozbioru Polski
obszar Kujaw został włączony do Prus Południowych i Zachodnich.
W 1915 r. Kujawy znalazły się w obrębie Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego.
Po zakończeniu I wojny światowej następowały kolejne zmiany w układach administracyjnych
kraju, w związku z czym tereny gminy wchodziły kolejno w skład: województwa warszawskiego
powiatu nieszawskiego (przy czym od 1932 – 1975 r. siedzibą powiatu był Aleksandrów Kujawski),
a od 1937 r. w skład województwa poznańskiego, od 1938 r. województwa pomorskiego. W czasie
II wojny światowej tereny gminy włączono do Rzeszy. W 1945 r. omawiane tereny włączono do woj.
bydgoskiego, przy czym w 1948 r. zmieniono nazwę powiatu nieszawskiego na aleksandrowski.
Od 1975 r. gmina Aleksandrów Kujawski należała do województwa włocławskiego, natomiast
od 1999 r. województwa kujawsko - pomorskiego, przy czym Aleksandrów Kujawski ustanowiono
siedzibą samorządowego powiatu. Pod względem administracji kościelnej tereny te związane
były zawsze z dwoma diecezjami włocławską i gnieźnieńską, a obecnie trzema włocławską,
bydgoską i toruńską.
Opoki
Dzieci ze Szkoły w Opokach (1910 r.)
4
5
Przez teren Gminy Aleksandrów Kujawski przebiega wiele atrakcyjnych tras turystycznych woje-
wództwa, powiatu i trasa dziedzictwa kulturowego Europy - Szlak Bursztynowy. Zachwycają
kompleksy leśne i walory przyrodnicze terenu krajobrazu chronionego Niziny Ciechocińskiej z dobrze
zachowaną typową dlań florą i fauną. Atrakcje przyrodnicze uzupełnia szereg cennych zabytków
architektury świeckiej. Początki osadnictwa dokumentują archeologiczne badania terenowe,
grodziska w Grabiu i w Otłoczynie. Przez gminę Aleksandrów Kujawski przebiegają szlaki turystyki
pieszej i rowerowej:
SZLAK CZERWONY
- Rowerowy, (63 km): Wisła - Włocławek - Gąbinek - Włoszyca - Nieszawa -
Raciążek - Ciechocinek - Wołuszewo - Otłoczyn - Brzoza - Toruń - Gdańsk. Szlak rowerowy
prowadzi wzdłuż rzeki Wisły. Został utworzony 1 maja 2004 roku dla upamiętnienia
przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.
SZLAK ŻÓŁTY
tzw. „Kujawski” o długości ok. (24 km): Podole - Ciechocinek - Aleksandrów Kujawski -
Rożno - Parcele - Służewo.
SZLAK CZERWONY
im. Stanisława Noakowskiego - (18,3 km): Nieszawa - Raciążek - Ciechocinek -
Wołuszewo - Otłoczyn - Czerniewice - Rudak - Toruń.
SZLAK CZARNY - szlak Solny, (11 km): Słońsk Dolny - Otłoczyn - Otłoczynek - Odolion - Kuczek
SZLAK ZIELONY
- „Krystynki” - (7,6 km): Ciechocinek - Kuczek - Raciążek.
SZLAK NIEBIESKI
- szlak Wiślany, (8 km): Otłoczyn - Wołuszewo - Słońsk Dolny - Ciechocinek.
SZLAKI SAMOCHODOWE:
SZLAK POWSTANIA STYCZNIOWEGO NA KUJAWACH: Aleksandrów Kujawski - Służewo - Straszewo -
Zakrzewo - Dobre - Radziejów - Piotrków Kujawski - Wójcin - Sampolno - Babiak - Izbica
Kujawska - Lubraniec - Brześć Kujawski - Włocławek.
KUJAWSKO-POMORSKI SZLAK FRYDERYKA CHOPINA: Toruń - Służewo - Ciechocinek - Nieszawa -
Osięciny - Zgłowiączka (województwo kujawsko-pomorskie) - Sarnowo - Skaszyn - Izbica
Kujawska - Świętosławice - Brdów - Modzerowo (gmina Izbica Kujawska) - Długie (powiat
włocławski) - Błenna - Kłóbka
PROPONOWANE SZLAKI TURYSTYCZNE:
SZLAK BURSZTYNOWY: Akwileja - Kalisz - Konin - Inowrocław - Gniewkowo - Opoki - Grabie -
Otłoczynek - Otłoczyn - Karczemka - bród przez Wisłę - południowe i wschodnie wybrzeże
Bałtyku - od Gdańska przez Kaliningrad do Połągi.
SZLAK NIEBIESKI - ROWEROWY, (32 km): Otłoczyn - Otłoczynek - Aleksandrów Kujawski - Ostrowąs -
Jezioro i kościół w Służewie
Bociany w Opokach
Służewo - Opoki - Grabie - Pieczonka - Osiedle Komornickie - Otłoczyn - Szlak Bursztynowy
- Szlak rowerowy kujawski.
6
7
[ Pobierz całość w formacie PDF ]