Altair - Aeroplan 2003-03 (042)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Bogusław Skwarek
TS-8 Bies (obok motoszybowca
Pegaz) był pierwszym
całkowicie polskim
samolotem powojennym
i
pierwszym
nowoczesnym
samolotem
o całkowicie
metalowej
konstrukcji, wprowadzonym do produkcji seryjnej.
Odrobina historii
Pod koniec lat 1940. w LWD w Łodzi powstał projekt wstępny samolotu
przejściowego o nazwie
Bies,
przeznaczonego do zaawansowanego treningu
dla pilotów myśliwskich. Samolot miał być napędzany niemieckim silnikiem
Argus AS-l0c (240 KM). Projektu nie zrealizowano z powodu rozwiązania
LWD w 1950. Realizację projektu Biesa przeniesiono do CSS na Okęciu, ale
do właściwych prac nad
Biesem
przystąpiono dopiero w 1953 w Instytucie
Lotnictwa. Tutaj opracowano kilka koncepcji, by ostatecznie wybrać klasyczną,
ze śmigłem ciągnącym. Ważnym elementem projektu było założenie, że będzie
to samolot całkowicie metalowy z trókołowym podwoziem z kółkiem przed-
nim. Jako jednostkę napędową wybrano pierwszy całkowicie wyprodukowany
w powojennej Polsce silnik tłokowy WN-3 (konstrukcji inż. Wiktora Narkie-
wicza) w układzie siedmiocylindrowej gwiazdy, o mocy startowej 320 KM.
Aby ułatwić proces produkcji, konstrukcję samolotu podzielono na ele-
menty technologiczne, wykonane oddzielnie, włącznie z wyposażeniem i in-
stalacją, by następnie łączyć je ze sobą.
Pierwszy prototyp
Biesa
o numerze P-l powstał w Zakładzie Produkcji
Doświadczalnej Instytutu Lotnictwa. 23 lipca 1955 egzemplarz P-l wzniósł
się po raz pierwszy w powietrze - za sterami zasiadał Andrzej Abłamowicz,
pilot doświadczalny IL. W sumie pierwszy prototyp wykonał w trakcie prób
260 lotów w czasie 115 godzin.
Po zakończeniu cyklu prób badawczych prototyp P-1 przystosowano do
bicia rekordów prędkości i odległości lotu (m.in. montując w drugiej kabinie
dodatkowy zbiornik paliwa). Był on również wykorzystywany do innych zadań
doświadczalnych, by w końcu trafić do Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krako-
wie, gdzie można go oglądać z oznakowaniem cywilnym SP-GLF.
Model
Model
Biesa
był produkowany w NRD przez firmę Kurt Haufe w skali
1:100 oraz w wersji vacu, przez Broplan, w 1:48. Jakiś czas temu na rynku
pojawiła się również żywiczna wersja
Biesa
w wykonaniu firmy Ardpol. Ze-
staw pozwala na zrobienie modelu w
siedemdziesiątce dwójce
w barwach trze-
ciego prototypu (z rejestracją n/b 1020) i w wersji seryjnej (z cywilnym ozna-
kowaniem SP-CLW).
Pierwszy prototyp
Biesa
- osłona silnika bez
tzw.
kieszeni,
charakterystycznej dla eg-
zemplarzy seryjnych i śmigło stałe B-3, które później zastąpiono śmigłem przestawial-
nym WR-1 / Zdjęcie: via Bogusław Skwarek
Bogusław Skwarek
Lewa goleń podwozia głównego:
1- wciągnik; 2- amortyzator podwozia; 3- dźwi-
gnia blokująca; 4- górna część zastrzału; 5- dolna część zastrzału; 6- czop zastrzału
na podwoziu; 7- czop wciągnika na podwoziu; 8- zaczep wciągnika na dźwigni bloku-
jącej; 9- hak do blokowania; 10- oś obrotu podwozia; 11 - nożyce; 13- łożysko w dźwi-
garze; 14- łożysko w dźwigarze pomocniczym; / Rys: via Bogusław Skwarek
Podwozie przednie w pozycji wypuszczonej:
1- koło; 2- tłoczysko
amortyzatora; 3- cylinder amortyzatora; 4- widelec; 5- nożyce; 6- tłumik
drgań; 7- hak; 8- wciągnik; 9- zastrzał dolny; 10- zastrzał górny; 11-
dźwignia blokująca; 12- wspornik; 13- wyłącznik sygnalizacji
Rys: via Bogusław Skwarek
Pierwszy prototyp
Biesa
- widok z lewego boku. Zwraca uwagę napis TS-8 NR-P1
i
maszt (na krawędzi wiatrochronu) do rozpinania przewodu krótkofalowej anteny radiowej oraz
duże osłony kół podwozia głównego / Zdjęcie: via Bogusław Skwarek; Dla porównania osłona podwozia egzemplarza seryjnego / Zdjęcie: Andrzej Ziober
Literatura na temat
Biesa
1. J. Świdziński:
Samolot szkol-
no-treningowy TS-8 Bies,
Typy
Broni i Uzbrojenia (TBiU) nr 29;
2. T. Sołtyk:
Polska myśl tech-
niczna w lotnictwie 1919-39 i
1945-65,
Biblioteczka Skrzydlatej
Polski nr 21;
3. T. Sołtyk:
Błędy i doświad-
czena w konstrukcji samolotów.
Biblioteczka Skrzydlatej Polski nr
41;
Zestaw części z żywicy epoksydowej do wykonania modelu
Biesa
w 1:72 firmy Ardpol (SP-CLW i n/b 1020 - trzeci prototyp) oraz
zdjęcia modelu zrobionego z tego zestawu / Zdjęcie: via Ardpol
4. M. Krzyżan:
Samoloty w
muzeach polskich.
Biblioteczka
Skrzydlatej Polski nr 25;
5. A. Morgała:
Polskie samolo-
ty wojskowe 1945-80,
MON 1981;
6. A. Morgała:
Samolot szkol-
no-treningowy TS-8 Bies,
Plany
modelarskie 1/71.
Statecznik pionowy - widać elementy
mocowania do kadłuba
Zdjęcie: via Bogusław Skwarek
Spodnia część centropłata. Widać komory podwozia głównego / Zdjęcie: via Bogusław Skwarek
Główna tablica przyrządów pokładowych w przedniej kabinie. Prototyp nie miał m.in. widocznego na
zdjęciu celownika żyroskopowego, który był montowany w niektórych egzemplarzach seryjnych TS-8
Bies II i III.
W tym miejscu prototyp miał zainstalowany zegar czasowy / Zdjęcie: via Bogusław Skwarek
Prototyp
Biesa -
dobrze widoczny zegar czasowy na szczycie głównej tablicy przyrządów w pierwszej kabinie / Zdjęcie: via Bogusław Skwarek
[ Pobierz całość w formacie PDF ]