Alkohol przeciw życiu…

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
www.monitorwielkopolski.com.pl
p
roblemy
s
połeczne
Monitor Wielkopolski
MARZEC 2007
9
Alkohol przeciw ¿yciu…
ry ma wp³yw na rozwijaj¹cy
siê p³ód, gdy ciê¿arna kobie-
ta spo¿ywa alkohol. To, czy
dziecko bêdzie mia³o cechy
charakterystyczne dla zespo³u FAS, za-
le¿y od iloœci wypijanego alkoholu.
Mózg rozwija siê przez ca³y okres ci¹¿y
i nara¿enie go na dzia³anie alkoholu
w jakimkolwiek momencie ci¹¿y mo¿e
wp³yn¹æ na jego rozwój.
Nara¿enie p³odu na dzia³anie alkoho-
lu mo¿e spowodowaæ „ukryt¹ niepe³no-
sprawnoœæ”, która ujawniaæ bêdzie siê
w zachowaniach dziecka. Wiele dzieci
ma uszkodzony mózg i nie ujawnia ¿ad-
nych dysmorfologicznych objawów,
charakterystycznych dla pe³noobjawo-
wego FAS, co powoduje, ¿e nie s¹ trak-
towane jak osoby zaburzone.
Na wyst¹pienie u dziecka Alkoholo-
wego Zespo³u P³odowego ma wp³yw
wiele czynników.
S¹ to miêdzy innymi:
•
czêstotliwoœæ spo¿ywania alkoho-
lu;
Termin Alkoholowy Zespó³ P³odowy – Fetal Alcohol Syndrome (FAS)
zosta³ u¿yty po raz pierwszy w roku 1973 przez amerykañskich naukowców K. L. Jonesa i D. W. Smi-
tha. Nazw¹ t¹ okreœlono zespó³ nieprawid³owoœci stwierdzanych u niektórych dzieci matek alkoholi-
czek. Popularnie na okreœlenie tego syndromu stosuje siê skrót FAS pochodz¹cy od pierwszych liter
nazwy Fetal Alcohol Syndrome. FAS zaliczany jest do grupy fizycznych i umys³owych zaburzeñ wro-
dzonych spowodowanych piciem alkoholu przez ciê¿arn¹ kobietê.
Za podstawowe zasady
pracy z dzieæmi z FAS
czy FAE uwa¿a siê:
•
wczesne rozpoczêcie treningu
umiejêtnoœci spo³ecznych, koncentracjê
na nauczeniu wykonywania czynnoœci
¿ycia codziennego;
•
ustalenie kilku prostych zasad;
u¿ywanie tych samych wyra¿eñ do przy-
pominania dziecku o obowi¹zuj¹cych
regu³ach np. „To jest Twoje ³ó¿ko i to
jest to miejsce, w którym powinieneœ
siê znaleŸæ”, ilustrowanie kierowanych
do dziecka instrukcji;
•
upewnienie siê, ¿e dziecko rozumie
kierowane do niego wskazówki; powtó-
rzenie przez dziecko skierowanych
do niego s³ów;
•
ustalenie rozk³adu dnia, rytmu sta-
³ych zajêæ, tak aby dziecko z FAS by³o
w stanie przewidzieæ nadchodz¹ce wy-
darzenia i zajêcia;
•
podawanie dziecku rozmaitych
przyk³adów ilustruj¹cych wystêpowanie
zwi¹zków przyczynowo-skutkowych;
•
ustalenie niezmiennego przebiegu
spo¿ywania posi³ków czy zasypiania
w celu wyeliminowania nieprzewidywal-
nych zachowañ dziecka i typowych dla
dzieci z FAS k³opotów ze snem;
•
dzielenie pracy, której wykonania
wymagamy od dziecka, na ma³e kroki,
tak aby dziecko nie czu³o siê przygnie-
cione nadmiarem pracy; aby praca nie
wydawa³a mu siê niemo¿liwa do wyko-
nania;
•
ustalanie granic i konsekwentne
ich wymaganie;
•
zauwa¿anie i komentowanie po-
prawnego zachowania dziecka;
•
unikanie gróŸb w rozmowach
z dzieæmi;
•
zaznajomienie dziecka z ewentual-
nymi konsekwencjami z³ego zachowania;
•
stosowanie technik relaksacyjnych,
szczególnie w przypadku przeci¹¿enia
uk³adu sensorycznego dziecka, które mo-
¿e objawiaæ siê np. powtarzaniem s³ów
i myœli, izolacj¹, napadami z³oœci itp.;
•
konsekwentne i natychmiastowe
nagradzanie zachowañ po¿¹danych i ka-
ranie postaw niew³aœciwych.
Pe³noobjawowy Fetal Alcohol Syndrome spe³nia 4 kryteria diagnostyczne:
sta³e uszkodzenie mózgu, którego skutkiem s¹ zaburzenia neurologiczne, opóŸniony rozwój, os³a-
bienie intelektu, zaburzenia zachowania i uczenia siê;
charakterystyczne rysy twarzy: ma³e oczodo³y, krótki nos, p³aska twarzoczaszka, w¹ska górna
warga, ma³a szczêka;
spo¿ywanie alkoholu przez matkê w czasie ci¹¿y.
Alcohol Related Neurodevelopmental Disorder (ARND) – poalkoholowe zaburzenia rozwoju uk³adu
nerwowego.
•
iloœæ alkoholu spo¿ytego przez ko-
bietê w trakcie ci¹¿y;
•
stadium rozwoju p³odu w momen-
cie nara¿enia na wp³yw alkoholu;
•
faza ci¹¿y, w trakcie której kobieta
spo¿ywa najwiêcej alkoholu;
•
stan od¿ywienia kobiety w ci¹¿y;
•
przyjmowanie przez kobietê w ci¹-
¿y innego rodzaju œrodków psychoak-
tywnych;
•
czynniki genetyczne w odniesieniu
do p³odu;
•
czynniki genetyczne w odniesieniu
do kobiety w ci¹¿y;
•
ogólny stan zdrowia kobiety w ci¹-
¿y.
Fetal Alcohol Related Conditions (FARC) – poalkoholowe œrodowisko dla rozwoju p³odu.
Alcohol Related Birth Defects (ARBD) – poalkoholowy defekt urodzeniowy.
Osoby poddane dzia³aniu alkoholu
w ¿yciu p³odowym maj¹
trudnoœci z:
•
myœleniem abstrakcyjnym
– abs-
trakcyjne myœlenie stanowi niewidzialn¹
podstawê funkcjonowania œwiata;
•
myœleniem przyczynowo-skutko-
wym, wyobraŸni¹
– osoby z FAS/E nie
potrafi¹ wyobraziæ sobie tego, czego nie
doœwiadczy³y;
•
uogólnianiem
– brakuje im pla-
stycznoœci w procesie myœlenia, tak wiêc
– jeœli zmieniasz czêœæ rutyny, musisz
stworzyæ ca³kowicie now¹ rutynê;
•
czasem
– poczuciem czasu, godzi-
ny, dopasowaniem pewnych czynnoœci
do okreœlonych godzin, cykliczn¹ natur¹
zjawisk;
•
pamiêci¹ –
zw³aszcza krótk¹.
U dzieci najm³odszych
szczególn¹
uwagê zwracaj¹ problemy z karmieniem,
nadmiern¹ dra¿liwoœci¹ i zaburzeniami
rytmu snu.
W wieku przedszkolnym
akcentuje
siê nadmiern¹ aktywnoœæ, rozkojarzenie
i kapryœnoœæ dzieci z FAS. Okres ten
przynosi tak¿e ujawnienie siê zaburzeñ
w zakresie koordynacji ruchowej. We-
d³ug relacji rodziców i opiekunów dzie-
ci z FAS s¹ nadmiernie dra¿liwe, „w pe³-
nej gotowoœci”, s¹ „¿ywym srebrem”,
wymagaj¹ dozoru przez ca³¹ dobê. Ro-
dzice akcentuj¹ równie¿ fakt, i¿ dzieci
nie s¹ w stanie poj¹æ zwi¹zków przyczy-
nowo-skutkowych, maj¹ problemy z pa-
miêci¹ i logicznym myœleniem.
Rodzice dzieci z FAS
w wieku szkol-
nym
postrzegaj¹ swoje dzieci jako:
•
nerwowe, nieprzewidywalne i z³o-
œliwe;
•
³atwo siê mêcz¹ce i zdenerwowane
brakiem snu;
•
nie potrafi¹ce skoncentrowaæ siê
na zadaniu;
•
labilne emocjonalnie;
•
nadmiernie podatne na wp³yw ró-
wieœników;
•
wyobcowane i samotne;
•
skoncentrowane na sobie, zacho-
z nawi¹zywaniem kontaktów miêdzy-
ludzkich.
Okres dojrzewania
odznacza siê s³a-
b¹ zdolnoœci¹ w³aœciwej oceny sytuacji,
problemami z myœleniem abstrakcyjnym
oraz bardzo nisk¹ umiejêtnoœci¹ samo-
dzielnego rozwi¹zywania problemów
i podejmowania decyzji.
Wiele dzieci z Alkoholowym Zespo-
³em P³odowym nie koñczy szko³y. Ich
proces integracji ze spo³eczeñstwem zo-
staje mocno os³abiony.
W ¿yciu doros³ym
osoby te odczuwa-
j¹ istotne trudnoœci ze znalezieniem
i utrzymaniem pracy. Czêsto s¹ funkcjo-
nalnymi analfabetami. Przejawiaj¹ s³abe
umiejêtnoœci funkcjonowania w spo³e-
czeñstwie. Ich codziennymi problemami
s¹ trudnoœci z nawi¹zywaniem i utrzy-
mywaniem zwi¹zków interpersonalnych.
Zdiagnozowanie Alkoholowego Ze-
spo³u P³odowego u konkretnego dziec-
ka jest zadaniem bardzo trudnym a dia-
gnozy FAS najtrudniej jest dokonaæ
u noworodka i u osoby doros³ej. Wiele
z typowych dla FAS objawów podlega
zmianie wraz z dorastaniem dziecka.
Mog¹ zdarzyæ siê pomy³ki diagnostycz-
ne, w sytuacji gdy nie stwierdzi siê wy-
stêpowania wszystkich zaburzeñ okre-
mi technikami pracy pozwoli³oby real-
nie oceniæ mo¿liwoœci dzieci na p³asz-
czyŸnie szko³y i ¿ycia spo³ecznego.
Kluczem do przynosz¹cej efekty pra-
cy z dzieæmi z FAS lub FAE jest konse-
kwencja, ró¿norodnoœæ, zwiêz³oœæ i wy-
trwa³oœæ. Rodzice musz¹ pamiêtaæ
o wytrwa³ym, ci¹g³ym powtarzaniu dzie-
ciom swoich komunikatów.
Istotnym elementem pracy z dzieæmi
jest zapewnienie sta³oœci i konsekwen-
cji w otoczeniu. Konsekwencja powin-
na charakteryzowaæ zarówno zachowa-
nia, jak i wypowiedzi ludzi z najbli¿sze-
go otoczenia dziecka.
Rodzice powinni pomóc dziecku od-
kryæ w³asne skuteczne techniki nauki
i wykorzystywania zdobytych informa-
cji.
Opiekunom dzieci z FAS proponuje
siê tak¿e zaplanowanie nauki dziecka
w takich warunkach, które bêd¹ ogra-
nicza³y nadmiern¹ stymulacjê umys³o-
w¹ i fizyczn¹ dziecka. Restrukturyzacja
otoczenia przejawia siê miêdzy innymi
w œcis³ym okreœleniu miejsca do zaba-
wy i do pracy. Dzia³ania terapeutyczne
zmniejszaj¹ce nadwra¿liwoœæ senso-
ryczn¹ (obni¿aj¹ce nadwra¿liwoœæ
na dotyk, dŸwiêk i œwiat³o) powinny
FAS w pigu³ce:
•
Nie istnieje bezpieczna dawka al-
koholu, któr¹ mo¿na spo¿ywaæ w czasie
ci¹¿y bez ujemnego skutku na dziecko.
•
FAS jest wiod¹c¹ przyczyn¹ chorób
umys³owych.
•
Wiêkszoœæ osób z FAS ma prze-
ciêtny poziom inteligencji.
•
FAS jest przyczyn¹ powa¿nych
problemów spo³ecznych i zaburzeñ za-
chowania.
•
Co roku w USA rodzi siê
5 000 dzieci z FAS.
•
Dziesiêæ razy wiêcej dzieci rodzi
siê z efektem alkoholowym (FAE).
•
Alkohol uszkadza p³ód bardziej, ni¿
jakikolwiek inny narkotyk.
•
Zespo³owi FAS i innym uszkodze-
niom alkoholowym mo¿na zapobiec
w 100%.
Fetal Alcohol Syndrome jest zaburze-
niem trwa³ym i nieuleczalnym, ale zabu-
rzeniom wtórnym mo¿na zapobiec.
Zaburzenia wtórne:
•
zmêczenie, napady z³ego humoru;
•
dra¿liwoœæ, ci¹g³e poirytowanie, fru-
stracja, gniew, agresja;
•
strach, unikanie;
•
wycofanie siê, zamkniêcie siê w so-
bie, k³amstwo, ucieczki z domu;
Rola lekarza
w zapobieganiu FAS
Jak wskazuj¹ badania, doradztwo
wspieraj¹ce i/lub pomoc socjalna po-
woduj¹ u 60 do 80% kobiet w ci¹¿y
ograniczenie spo¿ycia alkoholu
przed trzecim trymestrem, a u 35-50%
zaprzestanie intensywnego picia. Rów-
nie¿ z badañ wiadomo, ¿e informacje
od lekarzy i po³o¿nych uznawane s¹
za wiarygodne i prowadz¹ce do korzyst-
nych skutków.
Wielu lekarzy waha siê, czy zadawaæ
pacjentkom pytania o picie alkoholu,
miêdzy innymi dlatego, ¿e nie wiedz¹,
co zrobiæ, jeœli ujawni¹ siê jakieœ pro-
blemy.
Dla lekarza ci¹¿a jest idealnym mo-
mentem, aby po rozpoznaniu proble-
mów z piciem przeprowadziæ interwen-
cjê. W przypadku kobiet posiadaj¹cych
dziecko z diagnoz¹ FAS konieczne s¹
bardziej stanowcze dzia³ania, aby
zmniejszyæ zagro¿enie u nastêpnych
dzieci. Bowiem badania wykazuj¹, ¿e je-
œli takie kobiety pij¹ nadal, to z nastêp-
nych ci¹¿ urodz¹ dzieci uszkodzone tak
samo lub bardziej.
Zaburzenia
wystêpuj¹ce u dzieci
i nastolatków
z zespo³em FAS (Fetal
Alcohol Syndrome)
Je¿eli jesteœ w ci¹¿y lub jesteœ karmi¹c¹ matk¹, nie pij niczego, co
zawiera alkohol. Jeœli dot¹d pi³aœ, to przestañ niezale¿nie od etapu
ci¹¿y, a jeœli nie mo¿esz przestaæ to zacznij siê ograniczaæ. Ka¿da iloœæ
alkoholu, której nie spo¿yjesz zwiêksza twoje szanse na zdrowe dziecko.
Bez zrozumienia zaburzeñ w rozwo-
ju poznawczym, maj¹cym swoje Ÿród³o
w uszkodzeniu mózgu u ludzi nara¿o-
nych na dzia³anie alkoholu w ¿yciu p³o-
dowym, typowe, normalne
dla nich
za-
chowania mog¹ byæ Ÿle interpretowane,
jako œwiadome, celowe niepos³uszeñ-
stwo.
•
k³opoty w domu i/lub w szkole;
•
k³opoty z prawem, nadu¿ywanie
narkotyków/ alkoholu;
•
problemy ze zdrowiem psychicz-
nym.
wuj¹ce siê „jak gdyby œwiat krêci³ siê
wokó³ nich”;
•
wymagaj¹ce i spodziewaj¹ce siê
natychmiastowej gratyfikacji.
Kolejne szkolne lata przynosz¹ dzie-
ciom z FAS kolejne przeszkody w roz-
woju postêpów w nauce. Wówczas
mocniej daje o sobie znaæ s³aba umie-
jêtnoœæ komunikowania, impulsywnoœæ
i trudnoœci w kontaktach spo³ecznych.
Dzieci z FAS bardzo czêsto nie s¹ w sta-
nie przewidzieæ konsekwencji swojego
zachowania.
Wyniki przeprowadzonych badañ
wskazuj¹, ¿e najczêstszym problemem
u dzieci z FAS w wieku szkolnym s¹ za-
burzenia koncentracji uwagi i problemy
œlaj¹cych FAS. Wiek pacjenta, rasa czy
cechy rodzinne stanowi¹ grupy przy-
czyn, które utrudniaj¹ okreœlenie FAS.
Bardzo czêsto specjaliœci rezygnuj¹
z rozpoznania Alkoholowego Zespo³u
P³odowego obawiaj¹c siê stygmatyzacji
dziecka, a zw³aszcza matki piêtnem al-
koholizmu.
zostaæ wprowadzone do kontaktu
z dzieckiem najwczeœniej jak to mo¿li-
we.
Wa¿ne jest aby rodzice byli gotowi
do wprowadzenia zmian, które zapewni¹
dziecku pe³en sukcesów rozwój, stwo-
rz¹ aprobuj¹c¹ dziecko atmosferê oraz
bêd¹ w ten sposób prowadziæ pracê
z dzieckiem by w pe³ni wykorzystaæ je-
go mo¿liwoœci.
Zapewnienie dziecku z FAS wszech-
stronnej opieki obejmuj¹cej problemy
natury medycznej, psychologicznej,
spo³ecznej, edukacyjnej i socjalnej mo-
¿e pomóc mu rozwin¹æ jego mo¿liwoœci
w najbardziej ekonomiczny i bezbolesny
sposób.
Tym problemom
mo¿na zapobiec
, gdy
rodzice i profesjonaliœci rozumiej¹ zabu-
rzenia w rozwoju poznawczym zwi¹zane
z przesz³oœci¹ dziecka i dzia³aniem alko-
holu na jego mózg w ¿yciu p³odowym.
Obserwacje dzieci z Alkoholowym Ze-
spo³em P³odowym pozwoli³y wyró¿niæ,
pojawiaj¹ce siê w ró¿nym wieku,
proble-
my zwi¹zane z zachowaniem
. Zauwa¿o-
no, i¿ zaburzenia w zachowaniu utrzymu-
j¹ siê a¿ do wieku doros³ego.
OdmiennoϾ w przetwarzaniu informa-
cji
Mózg osób nara¿onych na dzia³anie
alkoholu w ¿yciu p³odowym, ma trudno-
œci z:
•
gromadzeniem informacji;
•
wi¹zaniem nowych informacji
z uprzednim uczeniem;
•
pamiêci¹, zw³aszcza tzw. krótk¹;
•
wykorzystaniem informacji.
Jak postêpowaæ
z dzieæmi z zespo³em
FAS?
Źród³a:
1. Izabela Szczepaniak-Wiecha:
Alko-
holowy Zespó³ P³odowy – FAS
2. „Œwiat Problemów”
Nr 3 (110) War-
szawa, marzec 2002
Wiedza na temat specyficznych, wy-
j¹tkowych potrzeb i mo¿liwoœci dzieci
z FAS oraz zapoznanie siê z konkretny-
Strona zosta³a przygotowana na zlecenie Departamentu Ochrony Zdrowia i Przeciwdzia³ania Uzale¿nieniom.
Adres: ul. Piekary 17, 61-823 Poznañ, tel. (061) 6475328
A
lkohol jest teratogenem, któ-
opóŸniony wzrost – zarówno przed jak i po urodzeniu;
Fetal Alcohol Effect (FAE) – alkoholowy efekt p³odowy.
Czêœciowo spe³nione ww. kryteria mog¹ prowadziæ do diagnozy nastêpuj¹cych zaburzeñ:
[ Pobierz całość w formacie PDF ]