Amoralizm

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
•
A.umiarkowanyalborelatywistyczny
•
A.skrajny,neguj¡cy
•
A.wynikłyzabsolutyzowaniaró»nychdziedzin»ycia
AMORALIZM
(odłac.a—nie,moralis—obyczajny,moralny)—stanowisko,
którealbonegujecałkowicieistnieniedobramoralnego(a.skrajny),albo
podporz¡dkowujejeinnymdobrom(a.umiarkowany,relatywizm).
A.mo»ewyrasta¢zzało»e«metafizycznych,teoriopoznawczychlubantro-
pologicznych.Wpierwszymprzypadkunegujesi¦inteligibilno±¢bytu,wtym
równie»inteligibilno±¢naturyludzkiej,jejcelowo±cioweukierunkowanie,do-
bro-celostatecznyczłowieka(nihilizm);wdrugimzaprzeczasi¦mo»liwo±¢po-
znaniaobiektywnejprawdy(subiektywizm,sceptycyzm,agnostycyzm);wtrze-
cimabsolutyzujesi¦wolno±¢ludzk¡,wimi¦którejodrzucasi¦istniej¡cenieza-
le»neodniejobiektywnedobroosoby.Wolno±¢tak¡sytuujesi¦pozadobrem
izłem(F.Nietzsche).
A.jestobcydlamy±liklasycznej,wktórejbytposiadałzawszeswoj¡racjo-
nalno±¢iskierowanybyłdorealizacjicelu-dobra.Człowiekodkrywałtod¡»enie
wpostacipowinno±ci,nakazówczynieniategodobra.Dobrotopojmowanoja-
koostatecznyceldziałaniaiokre±lanopoj¦ciemszcz¦±cia(Arystoteles).Odcza-
sówSokratesazwi¡zekcnotyiszcz¦±ciaprzenikacał¡etyk¦antyczn¡.Nawet
my±lstoikówmo»nazinterpretowa¢wtymduchu,»eichuj¦cierzeczywisto±ci
jakoindyferentnejpodwzgl¦demaksjologicznymbyłoposzukiwaniemcnoty
jakoniezale»no±ciduszyodtego,cozewn¦trzne,poszukiwaniemwewn¦trznej
autonomiiiharmoniiczłowieka.Równie»epikureizm,mimopostawieniaprzy-
jemno±ciwcentrumswejetyki,niezrezygnowałzpodporz¡dkowaniajejcnocie
jakopewnejintelektualnejkalkulacji,koniecznejdlazdobyciatakrozumianego
szcz¦±cia.
Natereniemy±lichrze±cija«skiejuzasadnieniea.niejestmo»liwe.Inteligi-
bilno±¢bytupowi¡zanajestbowiemzwszechwiedz¡im¡dro±ci¡Boga,adzieje
ludzkiezJegoopatrzno±ci¡.Człowiekniemo»ewyj±¢pozadobroizło,nie
mo»eustanawia¢cojestdobre,acozłe,niemo»eodsun¡¢odpowiedzialno±ci
moralnej,wktór¡wchodziwrazzeswoimzaistnieniem.
A.umiarkowanyalborelatywistyczny
przypisujesi¦sofistom.Wywodził
si¦onzichtrudno±ciwokre±leniunaturypoznaniainaturyczłowieka.Za-
przeczylionimo»liwo±cipoznaniaobiektywnejprawdy.Skrajnezanegowanie
prawdyzostałowyra»onewtrzechtezachGorgiasza:a)nicniejest;b)nawet
gdybyco±było,niemogliby±mytegopozna¢;c)nawetgdyby±mytopoznali,
niemogliby±mytegowyrazi¢idrugiemuprzekaza¢.Tezytewykluczałyjakie-
kolwiekkryteriumprawdy(sceptycyzm).Mniejskrajnestanowiskozajmował
Protagoras.Punktemwyj±ciadlaniegobyłnietylesceptycyzm,corelatywizm.
Wyra»onyjestonwjegopodstawowejzasadzie:„człowiekjestmiar¡wszyst-
kichrzeczyistniej¡cych,»eistniej¡,inieistniej¡cych,»enieistniej¡”.Zasada
homo-mensura
zaprzeczałamo»liwo±ciodró»nianiabytuodniebytu,prawdyod
fałszu,iczyniłaczłowiekamiar¡rzeczy,czylipozwalałazaprawd¦uwa»a¢to,
cosi¦poszczególnemuczłowiekowiwydajeprawdziwym(subiektywizm,rela-
tywizm).RelatywizmugnozeologicznegoProtagorasniestosowałjednakkon-
sekwentniedokwestiimoralnych,ograniczałgobowiemzasad¡u»yteczno±ci.
amoralizm
PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu
1
Wtymwzgl¦dziebyłraczejpragmatykiem,utylitaryst¡.Sofi±ciuwa»ali,»enor-
mymoralnes¡wynikiemumowyspołecznej(konwencjonalizm)is¡tworzone
przezsilnychwcelurz¡dzeniaiwyzyskiwaniasłabych,alboprzezsłabychdla
obronyprzedsilnymi.ArystypzCyrenyu»yteczno±¢zdefiniowałprzezsensu-
alistycznierozumian¡indywidualn¡przyjemno±¢(hedonizmegoistyczny).
A.powracawnowo»ytnychiwspółczesnychpropozycjachetyki.T.Hob-
beszredukowałczłowiekadobiologicznierozumianegoinstynktusamozacho-
wawczego.Indywidualneegoistyczned¡»eniedoprzetrwaniaiprzyjemno±ci
uczyniłreguł¡post¦powania.Zasad¦miło±ciwłasnejzpodkre±laniemkorzy±ci
ogóługłosiłte»C.A.Helvétius.Odniegoprzej¡łJ.Benthamzasad¦u»yteczno-
±ci.Sformułowanaprzezniegonorma:„maksimumprzyjemno±ci(korzy±ci)dla
maksymalnejliczbyludzi”stałasi¦klasyczn¡zasad¡utylitaryzmu.J.S.Mill
skorygowałBenthamauj¦cieprzyjemno±cijedyniewkategoriachilo±ciowych
(monizmhedonistyczny),podkre±laj¡cró»nicejako±ciowemi¦dzyprzyjemno-
±ciami(pluralizmhedonistyczny).Utylitaryzmmo»nate»traktowa¢jakoteori¦
etyczn¡,wktórejbł¦dnieokre±lonodobro,celostatecznyczłowieka,bł¦dnie
sformułowanonorm¦moralno±ci.
A.skrajny,neguj¡cy
,jestpewnymtrendemmy±linowo»ytnejiwspółcze-
snej.Spotykamygocho¢bywpogl¡dachM.Stirnera,któryzpozycjiskrajnego
indywidualizmuuznałdobroizłozawyra»enianiemaj¡ce»adnegosensu.
Człowiekistniejepozajakimikolwiekpowinno±ciamiczynakazamimoralnymi.
Mo»e»y¢tak,jakbybyłjedynyna±wiecie,imo»eczyni¢zwszystkimito,coze-
chce.Istnienieczłowiekatonieko«cz¡casi¦wojnaka»degoprzeciwwszystkim.
Zakwestionowanieobiektywnegoporz¡dku±wiata,odrzucenieobiektyw-
nejmoralno±ci,azwł.moralno±cichrze±cija«skiej,znalazłoskrajnywyrazwfi-
lozofiiF.Nietzschego.Stan¡łonnastanowiskubezcelowo±ciibezsensowno±ci
±wiata,wktórymniemaprawdyanidobra.Jesttylko„wolamocy”,któr¡czło-
wiekczysilnerasymog¡u»y¢dlawyhodowanianadczłowieka.
T¦absolutyzacj¦wolno±ciposuwaJ.P.Sartrejeszczedalej.Wimi¦
negatywnejwolno±ciludzkiejodrzucaonistnienieBoga,istnienieobiektywnego
±wiatadóbrinakazówmoralnych.Czynmoralnyjestdobrydlatego,»ejest
autentycznymaktemwolno±ciwbrewwszelkimnakazom.Podmiotsamjestdla
siebieprawodawc¡.Niepotrzebujedlatychpraw»adnychracjipozatym,»eje
samstanowi(autonomizm).
Podobnie,cho¢zinnychwzgl¦dów,pozbawiamoralno±ciuzasadnie«
współczesnya.emotywistyczny,rozwini¦tygłównienatereniemetaetyki(A.J.
Ayer,Ch.Stevenson).Zdaniaetycznes¡,zdaniememotywistów,pseudozdania-
mi;nicnieodpowiadaimwrzeczywisto±ci,gdy»s¡oneekspresj¡ogarniaj¡cych
nasirracjonalnychstanówemocjonalnych.Współczesnakultura,jakokultura
emotywistycznajestprzenikni¦taa.,którywpraktycewyra»asi¦wusprawie-
dliwianiuipowszechnymstosowaniumanipulacjiinnymiwimi¦zało»enia,»e
niemaprawdyidobra,doktóregomo»nabysi¦odwoła¢.Wtymnurcieznajdu-
jesi¦równie»my±leniepostmodernistyczne(J.Derrida,R.Rorty,L.F.Lyotard),
wktórympoddajesi¦destrukcjinietylkoobiektywn¡prawd¦idobro,aleij¦-
zyk,któryt¦prawd¦idobromógłbywyrazi¢.
A.wynikłyzabsolutyzowaniaró»nychdziedzin»ycia.
Rozbicieklasycz-
negozwi¡zkumi¦dzyverum,bonumipulchrumzaowocowałownowo»ytno±ci
amoralizm
PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu
2
autonomi¡izabsolutyzowaniemposzczególnychdziedzin»ycialudzkiegooraz
oderwaniemichodmoralno±ci.
A.wdziedziniepolitykigłosiłN.Machiavelli,przyznaj¡cpa«stwuipolityce
prawodziałaniapozawszelk¡odpowiedzialno±ci¡moraln¡czyreligijn¡.Bliski
temujesta.ekonomizmu,któregopocz¡tkumo»nasi¦dopatrywa¢wkoncepcji
homooeconomicusJ.S.Millai±ledzi¢gowró»nychszkołachekonomicznych,
wktórychdobraekonomicznebyłystawianejakoniezale»nealbojakonad-
rz¦dnewobecdóbrmoralnych.D¡»eniedotychdóbrwi¡zanozegoizmem,
hedonizmemlubró»nymiformamiutylitaryzmu.
A.estetycznywywodzisi¦zzerwaniazwi¡zkówmi¦dzywarto±ciami
estetycznymiimoralnymi.Przyznajesi¦całkowit¡niezale»no±¢warto±ciom
estetycznymwobecwarto±cimoralnych,anawetdobromoralnesprowadzasi¦
doemocjonalnychprze»y¢estetycznych.
Bibliografia:
M.Stirner,
DerEinzigeundseinEignentum
,L1845;N.Machiavelli,
Ilprincipe.
DiscorsisopralaprimadecadiTitoLivio
,Tn1852(
Ksi¡»¦.Rozwa»anianadpierwszymdziesi¦cioksi¦giem
historiiRzymuLiwiusza
,Wwa1984,1987
2
);J.S.Mill,
EssayonSomeUnsettledQuestionsof
PoliticalEconomy
,Lo1884;F.Nietzsche,
DerWillzurMacht
,w:
NietzschesWerke
,IX-X(
Wola
mocy
,w:
Dzieła
,XII,Wwa1911,1984(przedr.);J.Messner,
SozialökonomikundSozialethik
,Pa
1928;T.Hobbes,
LeviathanortheMatter,FormandPowerofaCommonwealthEcclesiasticaland
Civil
,C1935,1947
2
(
Lewiatan,czylimateria,formaiwładzapa«stwako±cielnegoi±wieckiego
,Wwa
1954);K.Kluxen,
PolitikundmenschlicheExistenzbeiMachiavelli
,St1967;G.Braungart,
Ethicsand
ItsAmoralJustificationinHobbes
,Ox1981;A.MacIntyre,
AfterVirtue
,NotreDame1981,1984
2
(
Dziedzictwocnoty
,Wwa1996);V.Possenti,
Ilnichilismoteoreticoelamortedellametafisica
,R1995
(
Nihilizmteoretycznyi„±mier¢metafizyki”
,Lb1998);T.Biesaga,
Spóronorm¦moralno±ci
,Kr1998.
TadeuszBiesaga
amoralizm
PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu
3
[ Pobierz całość w formacie PDF ]